http://topakev.tr.gg Türkmen yurdu Emirdag TOPAKEV 'E hOŞ gELDİNİZ

TOPAKEV NASIL YAPILIR

TOPAKEV NEDIR? NASIL YAPILIR?

Iç asya'da Hunlarda da kullanilan topakev, konar göçer Türkmen aşiretince kurulup kaldirilmasindaki pratikliği açisinda özellikle seçilmiştir.

Kurulmasinda kesinlikle çivi kullanilmaz, yalniz iplerle

kurulur

topakev .

Silindirik yapisi ve kubbemsi çatisi ile sert rüzgârlara dayaniklidir.

Yazin sicaği, kisin soğuğu geçirmez.

Çatida keçe kullanilir. Döseme olarak da kilim keçeden faydalanilir.

Gövdedeki ağaç bölüme DERIM,
yay şeklindeki iki metrelik elli ağaca KAPI,
yuvarlak kasnak şeklindeki çatiya DÜĞNÜK, derinin etrafina serilen kamiş ötgüye ÇIĞ,
kil ipten örülenurgana AYAK IPI,
etrafi saran dokuma kumaşa BEL IPI,
uç parça dokuma kuşağa KAVŞIT,
derinin etrafindaki keçe örtüye YANKEÇESI, düğnüğün üstündeki iki parça keçeye BOĞAZ KEÇESI,
dört parça renkli şeritlere ÇATI IPI,
kildan dokunmuş bel kuşaklarina YELLIK,
kalin üç metrelik ağaca ORTADIREK denir.

[color=blue] ALACIG Farscada cadir karsiligi Alacugu kelimesinden gelmektedir. Ancak Azeriler bu tur cadirlara ALACIG derler.Bu isim,cadirin etrafina cigcig adi verilen kamislarin cevrilmesinden dolayi verilmis olabilir.Özbekler olacik,Baskurtlar alasik,Karakalpaklarilasik,Kazaklar lasik,veya losik,Türkmenler alaga,Yakutlar alasa,olarak kullanilarlar.Ayrica kelimenin degisik bolgelerde alacik,alapcik,alayik ve alaycik seklinde kullanildigi gorulmektedir.alacig yaklasik 2x4 metre olculerinde dikdortgen bir cadirdir. ALACIG MALZEMELERI A)Bassöven:2.50cm uzunlugunda olup 2 adettir.Topraga cakilir.Uc kisminda sundurmanin girecegi delik vardir. B)Yönsöven:2.20 cm uzunlugunda olup 4 tanedir.Topraga cakilir Bassôven gibi ucunda sundurmalarin girecegi delik vardir. C)Sundurma:4 metre uzunlugunda olup 3 adettir.Sundurmanin uzerinde uglarin girecegi delikler v ardir. D)Ug(cubuk):20 Adet olup 10 adecxi sagda.10 adedi sola kullanilir. E)CIGCIG(Kamis):1.50 cm yuksekliginde olup yun iple dort bes noktadan orulur. Alacigin dort tarafina dolastirilir. F)KECE: Ust ortu icin 4 parca olup yanyana orulur. G) Ip ve TAS:Alacigi uc cesitparca halinde kil ip(URGAN)atilarak topraga yakin yerde tas baglanir.Ayria alacigin ustune bir nal atilir.Hem ugur hem de yildirim icindir. H)SERGEN:1.50cm yuksekliginde 4 kazik cakilir.4 esit parcaya bolunur.Aralarina tahta konulur.Tahtalarin ustune sut tenekeleri dizilir.Ikindi vakti pisirilen sut,tenekelere dokulur. Sergendeki sut gece ayazlatilip Sabah kaymak toplanir,yag derisine doldurulur.Sergenin bir yaninda yag,obur yaninda peynir derisi bulunur.Yag derisinin altinda cigil,peynir derisinin altinda duz tas bulunur. i)YÜKLÜK:Alacigin arka tarafinda yatak ve yorganlarin yigildigi yerdir. ALACIGIN TUTULMASI(KURULMASI) Önce iki adet bassoven yere cakilir.Bassovenlerin yanlarina birer adet yansovenler cakilir.Bassovenin sundurmasi deliklerden gecirilir.Sira ile yansovenlerin sundurmalari gecirilir.Birlestirme yerleri kil iple siki siki baglanir.Sundurmanin deliklerinden uglar gecirilerek yansoven sundurmalari ile bassoven bsundurmalari birlestirilip kil iple baglanir.Cigcig alacigin etrafina dolandirilir.Uglarin ustune hasir ve cig atilip onun ustune de kece ortulup iple baglanir.Butun bu isler iki uc kisi ile 30 dakikada tamamlanir. TOPAKEV Zengin Turkmenlerin kullandigi cadirdir.Türkistan’;;da cok yaygin sekilde kullanilir.Kazazk ve Kirgizlar Kiyiz Üy veya Ak üy(kece veya ak ev)Yazin sicagi,kisin sogugu gecirmeyen bu cadir oldukca kullanislidir.Anadolu’;;da Emirdag Türkmenleri,Toros yörükleri,Sögütve Domanic Yörukleri tarafindan kullanilmistir.Domanic’;;te Hayme Ana torenleri sirasinda Carsamba Yöruklerince gosteri amaci ile kurulmaktadir. Carsamba topakevlerinin en buyuk ozelligi kayin agacindan yapilmasi ve yatak odali olmasidir.Yatak odali tek topakev Domanic-Carsamba Yörukleri tarafindan kullanilmaktadir.Ayrica Eylul ayinin ikinci Pazar gubu Sogut’;;te yapilan Ertugrul Gazi’;;yi anama torenlerinde yine gosteri amaci ile Türkiye’;;nin muhtelif yerlerinden gelen Yörukler tarafindan kurulur.Yine Sogut Müzesinde bir adet topakev vardir. Afyon Muzesinde Emirdagi’;;ndan alinmis bir topakev bulunmaktadir.Anklara etnografya muzesinde Emirdag’;;li Bidikogullarinin bir topakevi vardir. Emirdag topakevi 5 Kisimdan olusur:Derim,Ug,Dügnük,orta direk,esik.Agac aksami cam agaclarinin kabuklari soyularak elde edilir.Tutulmasi ve sokulmesi cok kolay olup fazla zaman almaz.(Topakev Anadolu’;;nun muhtelif yerlerinde derimevi,turluk,bekdikyurt gibi isimler alir.)Cadiri,tarihte ilk defa yapan Nuh’;;un ucuncu oglu Yasef’;;in sekiz cocugundan olup,Selenge’;;de Isig Göl yakinina yerlesen Türk adli kisidir.Islam kaynaklarina gore Nuh tufanindan sonra ecdadimiz iste bu Türk’;;ün cocuklari olup bundan cogalmislardir. Nuh Peygamberin uc oglundan Ham’;;i Hindistan’;;a Sam’;;i Iran’;;a,Yasef’;;i Simale gonderdi.Yasef,Simalke varip Idil ve Yayik irmaklari yakinlarinda 250 yil oturdu.Öldugu zaman,buyuk oglu Turk yerine gecti.Türk pek bilgili,pek akilli idi.Babasinin olumunden sonra bircok yerleri dolasti.Sonunda Isik Gol cibarini begenip orada yerlesti.Ilk once cadiri yapan padisah budur.(islami Oguz KAAN Destanindan) Turk mimari eserlerinin,cadir hatiralari,cadir cizgileri ile susludur.Islam mimarisinde,bu mimarinin karakterisigini meydana getiren onemli cizgilerden yassi ve sivri kemerler eski cadir hatirasidir. Turler duvar binalardan hoslandigi icin myhtesem eserlerine ufuklari kapatmayan abideler olarak yapmislardir.Dag silsilesi gibi birbiri ustune yukselen kubbelerdeki yuvarlak ve merkezi yukselisle minare arasindaki gokyuzu bosluklari,onlmari iki yanindan sema ufkunun gorunmesini saglamistir. Eski Turkce’;;de ev demek cadir demekti.Eski kayitlada gecen;agbanev(ak renkli ev)altinbasli ev,tunlugi altun ban ev,bozkurt basli ulu cadir tabirleri bize o gunlerden yadigardir. TOPAK EVIN MALZEMELRI Bu parcalarin kurukusu ise soylke olmaktadir. 1-Toiplu derimlerin dordu,gozenekler acilmak uzere ayakla bel ipleri yardimiyla birbirine baglanir. 2-Derimlerin merkezinde tutulan diregin ustune dugnuk konulur ve kaldirilir. 3-Uglar bir taraftan dugnuge takilir.Bir taraftan da ug ipleriyle derim basligina baglanir. 4-Derim baglarindan ikinci bir bel ipi dolanir. 5-Kavsit ipleri ussten uc taraftan getirilir ve gozeneklere baglanir. 6-etege cig dolanir. 7-Yan erilerin yukari kismin ave uglar uzerine bogaz keceleri ortulur ve asagiya kaymamasi icin dugnuge baglanir. 8-Ucuna iple baglanan tepelik yuvarlanarak dugnuk uzerine serilir.Tepelik kenarindaki yellikler ucuncu bel ipine baglanir.Bu durumda topak ev kurulur. 9-Topak evin ici canti ipleriyle suslenir.Uzerine gelen yellige de bir ayna konulur. 1Istenirse orta direk kaldirilabilir. 11-Sicak havalarda yan erilerin alt kisminda bulunan sitil benzeri acilir,boylece hava akimi saglanir.Cok firtinali havalarda ise ruzgar yonunde topak ev kaziklara baglanir. CADIR CESITLERI Otag: Genis ve yuksek etekli bazen dort bazen yedi direkli uc kat kumlastan yapilmis hukumdar ve devlet buyukleri cadiri. Orda:Hakanlarin kullandigi askeri karargah cadiri. Agbanev:Akcadir. Alaev:Karisik renkli cadir. Oba:Birkac direkli uzun boluntulu ve bolumlu cadir. Gunluk:Gunduz kullanilan cadir. Yurt:Turkistan’;;da kullanilan yuvarlak ve tavanlari kubbeli cadir. Kaytaban:Deve cadiri Sami Gunluk:Sam ipeginden yapilmis gunduz cadiri Alasayvan:Ala ipekten yapilmis cadir saci. Tünlük :Cadir penceresi. Sayvan(saye-ban) :Gölgelik Kurikan:Oguz Kaan Destaninda cadir Emirdag Türkmenleri karacadir kullanmazlar. YURT ICIN YER SECIMI Asirlardan beri yurlarin ve hatta alacig ve topakevlerin yerleri bellidir.Bu yerler kolay kolay degistirilmez.Zira buralar tecrube ile kazinilmistir.Yurt;suyu bol,cimenlik ve hafif egimli arazilere kurulur.Sele,firtinaya karsi tedbiralinir.Suyun yakinina ve kenarina yurt kurulmaz.Cunku su basi evcil ve yabani hayvanlarin surekli ugragidir.Ayrica su taskinlarina karsi yurt korunmus olur.Egimli ve cimenlik yerde yagmur suyu durmaz,dolayisi ile camur olmaz. Bir yurrta alacig ve topakevlerden baskas u yapi ve elemanlar bulunur: 1-KUYTULUK Her alacig ve topakevin onunde hilal seklinde,alti,bir metre tasla orulmus,ustu acik iki-uc metre karelik bir yerdir.Kuytulukta sut pisirilir,yemek yapilir,cogunlukla yemek burda yenilir.Hilal seklinde oldugu icin ruzgara karsi korunaklidir.Kuytulugun yan tarafinda sigir kuyrugu,yavsan,kutuk,tezek gibi yakacak bulunur.Sac ayaginin isi bittikten sonra ayaklari yukari gelecek sekilde ters birakilir.Bunun sebebi yildirima karsi bir tedbirdir. 2-DANA DAMI Kume denilen ve topragin bir miktar kazilmasi ile yapilir.Toprak ustu taslar orulur.Dal parcalarinin ustune yavsan ve sigir kuyrugu bunlarinjda ustune toprak atilir.Dana ve buzaginin sigabilecegi kadardir.Damin altina fiski denilen kurumus gubre atilir. 3-OGLAK AGILI Toprak zemin uzerine tasla orulerek yapilir.Ustu aciktir.Davarlarin ustu itburnu denilen bodur agacla ortulur. 4-KUZU AGILI Oglak agili gibi yapilir. 5-ARKAC Sagmal koyunlar icin ayri,yoz koyunlar icin ayridir.Sagmal koyun arkaci ruzgar almayacak yerdedir.Arkac icin ozel bir yapi yoktur.Yoz arkaci ruzgar alan ve burun tabir edilen yerde olur.Keci arkaci kaya zemin uzerinde olur.(tas basi)Suru sabah saatlerinde arkaca getirilir.Sagim ogleden sonra yapilir.Süt tulbentlerden suzulerek kazana dokulur.Kazanlar kuytuluga getirilir. 6-COBAN DAMI Cogu yurtlarda tastan yapilma toprak ortulu kucuk binadir.Coban icin ayri ir alacigda olabilir. 7-YUNNAK(yunak) Yaylada camasir yikanan yerdir.Pinar basina veya cesmùeye uzak yerlerdedir. 8-TUZLAK Hayvanlarin tuzlandigi yerdir.Uzeri duz,genis taslar secilir.Zaman zaman bu taslar uzerine tuz ekilerek hayvanlari saglanir. 9-TUVALET Yurdun arkasinda kuytu yerlerdedir.Kadin ve erkekler ayri ayridir. 10-PINARBASI Cesmeler yapilmadan once kulplu taslarla sular alinir,testi ve gügümlere doldurulur.Cesmeler yapilinca cesmebasi adini aldi. 11-MEZARLIK Her yurtta yoktur.Emirdag Türkmenleri yaylada vefat eden ölülerini Alicli yurduna defnederler.Halen adi gecen yurtta bir mezarlik vardir. 12-KÜLLÜK Yayla4da cevre temizligine cok dikkat edilir.Kulluk adi verilen bir yer her yurtta bulunur.Atiklar bir cukurda biriktirilir. [/color] [color=red]Kaynak:TÜRKMEN DESTANI-EMIRDAG-AHMET URFALI isimli eserden yararlanilarak yazilmistir. [/color]